‘I know everything’
De treurbuis heeft zijn deprimerende bijnaam de laatste jaren bevestigd door het feit dat men vaak de indruk heeft dat men dat ene interessante programma mist. Vooral het aanbod van goede komedies lijkt op sommige avonden omgekeerd evenredig met de ellende in aktualiteitenmagazines. Menig zender heeft dan ook regelmatig de weldadige ingeving gehad om maar weer deze mijlpaal in Britse humor te hernemen: Fawlty Towers, het twaalfdelige monument dat John Cleese in samenwerking met zijn toenmalige vrouw Connie Booth opzette.
Toen Fawlty Towers in 1975 voor het eerst werd uitgezonden waren daar 2,6 miljoen Britten getuige van. Bij een eerste heruitzending in januari 1976 had de mondelinge reklame er voor gezorgd dat er 7 miljoen kijkers waren. Toen de reeks een half jaar later op BBC1 werd voorgesteld schoten de kijkcijfers de hoogte in tot 12 miljoen Britten. Sindsdien heeft Fawlty Towers zijn zegetocht voortgezet en zich wereldwijd in het kollektief bewustzijn genesteld. Alleen de Amerikanen waren zo blind dat ze de meest geniale komediereeks aller tijden wilden aanpassen aan het eigen publiek. Hun ‘verbetering’ hield onder meer in dat hoteleigenaar Basil Fawlty, de hypernerveuze aandrijfmotor van alle rampspoed uit de serie geschreven werd. Elders werd dat gelukkig niet gedaan. Inmiddels groeide het aantal fans gestaag en velen onder hen (14 miljoen om precies te zijn) konden het geduld niet meer opbrengen om te wachten op de heruitzendingen en schaften zich de video’s aan. Eén onder hen, Rudy Van Heuven, heeft zijn passie voor de reeks wereldkundig gemaakt in het boekje Fawltymania!, dat deze week in Antwerpen werd voorgesteld. Het bestaat uit drie delen: de carrière van de mensen die meewerkten aan de reeks, een synopsis van de twaalf delen, en de carrière van de medewerkers na de serie. Vooral het tweede deel bied een leuke brok leesvoer voor de Fawlty-adept en is merkelijk vlotter geschreven dan de in- en uitleiding. Het boekje telt slechts 109 pagina’s. Het is dus zeker niet de definitieve Fawlty Towers-gids en het pretendeert ook nergens dat te zijn. Door zijn formaat is het een prima ‘draagbare Basil Fawlty’ dat de geïnteresseerde in staat stelt om in trein, tram of bus te snuisteren in het verleden van de Moeder van Alle Sitcoms.
Zo geeft bijvoorbeeld de opsomming van de censuuringrepen, die bij elke aflevering vermeld staan, een verhelderend beeld van omroepbeleid en van gevoeligheden in verschillende landen. Dat ‘The Germans’, waarin Basil Fawlty, door een hersenschudding nog verknipter dan anders, Duitse gasten zwaar beledigt door voortdurend naar het nazi-verleden van hun vaderland te verwijzen – overigens de favoriete aflevering van de Amerikaanse regisseur Martin Scorcese – nooit in Duitsland werd vertoond, lijkt nog vrij voor de hand te liggen. Maar dat ‘The Kipper and the Corpse’ (waarin het lijk van een gast voortdurend versleept en verstopt wordt) door de KRO als zodanig bedreigend werd ervaren dat ze dit spektakel aan Nederland wilde ontzeggen, is toch vrij opmerkelijk.
Ook de nationaliteitswisselingen van Manuel zijn op zijn minst vermeldenswaard. De Spaanse afkomst van de brave sukkel kon in Spanje blijkbaar niet behouden blijven. Daar werd hij dus Italiaan. In Amerika werd hij dan weer Albanees.
Over het sukses van de reeks zegt de auteur Rudy Van Heuven: “Fawlty Towers is uniek door zijn kombinatie van Britse, verbale humor met slapstick. Het verenigt met andere woorden de wereld van Blackadder met die van Benny Hill. Overigens – zonder te akademisch te willen klinken – bevat de reeks een aantal tijdloze waarden en normen. Zoals de slechte bediening in de horeca in Engeland. Zoals de parodie op de Engelse middenklasse – idee dat je ook terugvindt in Keeping up Appearances. Tot slot kun je Basil Fawlty ook zien als een soort van uitvergroting van alle menselijke zwakheden: de minachting voor andere kulturen, minachting voor andere nationaliteiten, minachting zelfs voor de andere sekse – hoewel hij zonder Sybil en Polly nooit zou kunnen functioneren. Door al die facetten blijft de humor werken en blijf de serie aktueel. Daarnaast moet men ook rekening houden met het feit dat Connie Booth en genie John Cleese maar liefst zes weken schreven en herschreven aan één aflevering om alle nevenintriges en grapjes op elkaar te laten aansluiten. Het is dan ook logisch dat in deze reeks de perfektie benaderd wordt.”
Ludo Wijnen
DE MORGEN
Slapstick en Britse humor
Er is in Vlaanderen vermoedelijk geen mens die niet minstens één aflevering van Fawlty Towers gezien heeft. De serie dateert ondertussen van een paar jaar geleden, maar de koldereske belevenissen van hotelbaas Basil Fawlty doen nog steeds schaterlachen.
De serie bleek één van de meest gewaardeerde en bekeken tv-comedies ooit. Toen de BBC de eerste reeks van zes afleveringen in 1975 op de buis bracht, haalde Fawlty Towers echter niet meer dan 2,6 miljoen kijkers, naar Britse normen niet bepaald een klapper. Niemand kon op dat moment voorzien dat Fawlty Towers nauwelijs twee jaar later – met meer dan veertien miljoen kijkers – één van de grootste successen ooit zou worden voor de Britse openbare omroep. vijfenveertig tv-stations in zeventien landen kochten het feuilleton aan, waardoor Fawlty Towers een internationaal cultuurfenomeen werd.
Reden genoeg voor Vlaamse Fawlty-fanaat Rudy Van Heuven (30) om er een boekje over te schrijven. Zijn verklaring voor het gigantische Fawlty-succes: “Fawlty Towers is een unieke combinatie van slapstick en typische Britse humor. Daarnaast gaat het over herkenbare zaken. Het karakter Basil Fawlty is een verzameling van alle menselijke gebreken die je maar kan verzinnen: racisme, seksisme, nijd, paranoia; het is Basil allemaal niet vreemd.”
Acteur Andrew Sachs, die in de serie de Spaanse ober Manuel speelde, is het daarmee eens: “Basil staat constant op de rand van een zenuwinzinking. Als je voor hem werkte, dan zou je waarschijnlijk zo snel mogelijk opstappen. Maar tegelijkertijd is dat herkenbaar: zulke dingen kunnen iedereen overkomen.”
Het personage Manuel deed hier en daar overigens het nodige stof opwaaien. Toen Fawlty Towers in Spanje werd uitgezonden, maakte de Spaanse televisie een Italiaan van hem om het publiek niet voor het hoofd te stoten. Merkwaardig genoeg bleef Manuel ook op de Italiaanse televisie een Italiaan. In de Verenigde Staten, waar een aanzienlijke Spaanssprekende minderheid woont, moest Manuel nogmaals van nationaliteit veranderen. Daar maakte men een Albanees van hem.
Nog meer controverse: de episode The Germans, waarin Basil zijn vooroordelen tegenover Duitsers de vrije loop laat, werd door de Duitse televisie tactisch achterwege gelaten. En The Kipper And the Corpse, waarin een hotelgast op een morgen overleden blijkt te zijn en Basil en Manuel diens lijk vervolgens door het hele hotel heen en weer moeten slepen,waarbij ze telkens weer op hetzelfde oude dametje botsen, mocht niet van de KRO.
Tom Vandyck
Telepro
Het beste bewijs dat Fawlty Towers nog altijd lééft!
“Fawitymania!” heet het boek dat Vlaming Rudy Van Heuven schreef over de legendarisch tv-serie “Fawlty Towers”. “Een groot compliment!” zegt Andrew Sachs, alias Manuel.
Wat heeft het boek te bieden?
RUDY VAN HEUVEN: “Om het in Culinaire termen uit te drukken: ik heb het opgevat als een maaltijd. Er is een voorgerecht in de vorm van een carrière-overzicht van de vier hoofdrolspelers, John Cleese (Basil), Connie Booth (Polly), Andrew Sachs (Manuel) en Prunella Scales (Sybil). Het hoofdgerecht bevat de aanloop naar de serie en het verhaal achter de verschillende afleveringen. Bij wijze van dessert schets ik wat de acteurs allemaal hebben gedaan ná Fawity Towers.”
Wat was de inbreng van de hoofdrolspelers?
RUDY VAN HEUVEN: “Prunella Scales heb ik telefonisch geïnterviewd. Zij speelt nu vooral in oer-Britse series op de BBC, en is regisseur in een paar vooraanstaande Engelse theaters. John Cleese had geen zin om mee te werken. Officieel omdat hij druk bezig was met zijn nieuwe film Fierce creatures (waarover meer elders op deze pagina’s, red.), maar ik kan me inbeelden dat hij al genoeg heeft moeten praten over Fawlty Towers. Connie Booth wou zelfs helemaal niet meer aan de serie worden herinnerd. Zij komt momenteel meer aan de bak als schrijfster dan als actrice. Eerder dit jaar was ze wel op TV2 te zien als hoofdredactrice van een sensatiekrant in de serie Faith. Daarnaast verzorgt ze poëzievoordrachten voor BBC 2” “Gelukkig was Andrew Sachs wel bereid om heel wat inside-informatie te geven. Sachs is echt een beminnelijk man. John Cleese haalde hem uit de Londense theaters weg omdat hij de gedroomde acteur was voor de rol van Manuel. Hij is natuurlijk geen Spanjaard. zelfs geen Brit. Hij heet eigenlijk Andreas Sachs, hij werd geboren in het Berlijn van de jaren 30, en zijn joodse vader is net op tijd naar Engeland kunnen vluchten. Het viel mij op dat Sachs nog altijd graag over Fawity Towers praat. Op zich is dat uiteraard niet verwonderlijk, het was het onbetwiste hoogtepunt uit z n carrière. Momenteel spreekt hij voor de BBC vooral documentaires in. Hij is ook de enige van de vroegere cast die er geen bezwaar tegen zou hebben om zijn rol nog eens opnieuw te spelen. Achter de schermen wordt momenteel immers geprobeerd om het nodige geld voor een spin-off bij elkaar te krijgen: een nieuwe reeks die helemaal rond Manuel zou draaien.
Wat vindt “Manuel” van het boek?
Andrew Sachs heeft een band met België, hij werkte bijvoorbeeld mee aan het meesterwerk Taxandrîa van Raoul Servais. Een nieuwe samenwerking met John Cleese zit er voorlopig niet in. De reden? “Ik weet het echt niet, ik zal zeker iets verkeerds hebben gedaan,” lacht Sachs. “Maar ik kijk in ieder geval met veel trots terug op mijn Fawlty Towers-periode, ook al gaat het om – alles bij elkaar – amper drie maanden uit mijn leven. Als die spin-off er niet komt, zal ik er zeker mijn slaap niet voor laten. Ik speel trouwens af en toe mijn Manuel-rol nog eens, op liefdadigheidsfeestjes en zo.”
Sachs schrijft het succes van de reeks toe aan het schrijversduo Cleese-Booth. “De serie was prachtig geschreven en kwam vooral op het juiste moment. De personages waren echte mensen, de situaties realistisch. Het recept wérkte gewoon. Dat gold voor de voltallige ploeg, zelfs de koffiedame van het repetitielokaal klopte. Dat een jong schrijver uit België nu, na zoveel jaren, met jeugdig enthousiasme een boek over Fawlty Towers geschreven heeft, is een groot compliment. Het is tevens het beste bewijs dat de reeks nog altijd niet is doodgebloed.”
Waar kan u John Cleese momenteel op tv zien?
Momenteel loopt – op zich haast een unicum – Fawlty Towers op geen van de zenders die u bij ons kan ontvangen. Maar dat betekent niet dat u John Cleese hoeft te missen. Op zaterdag 14 december kan u om 19.00 op Arte nog eens genieten van How to irritate people, zijn stoomcursus mensen ergeren, waarin hij wordt bijgestaan door Connie Booth en collega-ex-Python Michael Palin. Op VT4 is er dagelijks om 14.55 een aflevering van de 31-delige Britse komische reeks Doctor at large, geschreven door Cleese samen met twee echte dokters, en op dinsdag 17 december is op 23.45 op Ned3 de wekelijkse heruitzending van een aflevering van het onovertroffen Monty Python’s flying circus te zien.
Stefaan Van Laere
TVExpres